Padişah I.
Mustafa (1591-1639) babası III. Mehmet annesi Halime sultandır. 15. Osmanlı
padişahı 94. İslam halifesidir.
Padişah I. Mustafa, Osmanlı tarihi açısından önemli bir yere
sahiptir. Nedeni ağabeyi 1. Ahmet, kardeş katlini yasaklamış ve Kafes sistemini
getirmişti. Osmanlı padişahları için 1. Mustafa, I. Ahmed'in kardeşi olup
abisi I. Ahmet'in ölümünün ardından tahta çıkmış ve
böylece Osman Gazi den bu yana Osmanlı hanedanında padişahlık, ilk defa babadan oğula değil kardeşten kardeşe
geçmiştir.
Bu hükümdarlık 1. Mustafa'nın sağlık sorunları ve padişahlık da
basiretsiz oluşu nedeniyle kısa sürmüş ve üç ay sonra ulema ve vezirlerin,
devlet adamlarının kararıyla tahttan indirilmiştir. Birinci saltanatı boyunca
annesinin etkisinde kalmış, Annesi onun bütün sorumluluklarını üstlenmiştir.
Zamanla düzeleceğini düşünen kişiler tarafından tahta geçirilmiş ancak devlet
işlerine el sürmemesi sebebiyle 22 Kasım 1617 ve 26 Şubat 1618 arasında süren
93 günlük ilk saltanatı sona ermiştir.
Sultan Ahmed tahta 14 yaşında yani genç yaşta geçmiş ve soyunun devamı yoktu. Bu
sebepten tahta çıkar çıkmaz saltanatın devamı için kardeşi Mustafa’yı
öldürtmediği düşünülmektedir. Sultan Ahmed’in çocukları olduktan sonra da
çevresindekilerin kardeşi Mustafa’nın akıl sağlığının yerinde olmadığı
yönündeki telkinleri sebebiyle bu kararı uygulamadığı dile getirilmektedir.
Ayrıca Sultan Ahmed’in kardeşini öldürmemesinde, babası III. Mehmed’in tahta
çıkar çıkmaz 19 kardeşini öldürmesinin halk üzerinde oluşturduğu olumsuzluğun
sebep olduğu öne sürülmektedir.
Tüm bunlara
rağmen Sultan I. Mustafa çocuk yaştan itibaren sürekli öldürülme korkusu ile
yaşamış, buda ashabının bozuk olmasına sebep olmuştur.
Onun tahtı indirilmesinin ardından yeğeni yani Sultan Ahmed’in
oğlu Genç Osman tahta çıkarılmış, ardından 1. Mustafa sarayda bir odaya
kapatılmış, dört yıl burada kalmıştır.
Sultan II. Osman’ın
feci bir şekilde öldürülmesinin ardından yeniden tahta çıkarılan 1.
Mustafa ikinci saltanatına karışıklıklar içinde başlamıştır.
Erzurum Valisi Abaza Mehmet Paşa, Sultan 2. Osman'ın intikamını almak için ayaklanmıştı. Bu
karışıklıklar içerisinde isyanı önleyebilecek bir kudreti olmadığı
anlaşılınca I. Mustafa
tekrar tahttan indirildi. İkinci saltanatı 1 yıl 4 ay civarında sürmüştür.
Tahttan tekrar indirildikten sonra 17 yıl sarayda kapalı kalır ve aniden
ölmüştür.(1639) Eskiden Ayasofya'nın vaftizhanesi olarak kullanılan metruk bir
binaya defnedildi. Daha sonradan Sultan İbrahim de buraya gömülmüştür.
I. Mustafa'nın bazı kaynaklarda deli lakabı
takılmaktadır ancak deli olmadığı muhakkaktır. Fakat sinirlerinin ve ashabının çok bozuk olduğu,
padişahlık ve Dünya işlerini umursamadığı gibi konulardan yola çıkılarak
sıkıntılı bir kişiliği olduğu söylenebilir. Saltanatı döneminde rastgele para dağıttığı
hatta altın ile balık beslediği yer almaktadır. Tüm telkinlere ve özendirmelere
rağmen kadınlara ilgisi olmamış ve variside doğmamıştır.
Padişahlık işleriyle hiç ilgilenmemiş ve Osmanlı tarihinde iki
defa tahta çıkan ve iki defa tahttan inen tek padişahtır.
Yorum Gönder