Padişah I. Mustafa (1591-1639), babası III. Mehmet, annesi Halime Sultan'dır. 15. Osmanlı padişahı ve 94. İslam halifesidir.
Padişah I. Mustafa, Osmanlı tarihi açısından önemli bir yere sahiptir. Nedeni, ağabeyi I. Ahmet'in kardeş katlini yasaklaması ve Kafes Sistemi'ni getirmesiydi. Osmanlı padişahları için I. Mustafa, I. Ahmet'in kardeşi olup abisi I. Ahmet'in ölümünün ardından tahta çıkmış ve böylece Osman Gazi'den bu yana Osmanlı hanedanında padişahlık ilk defa babadan oğula değil, kardeşten kardeşe geçmiştir.
Bu hükümdarlık, I. Mustafa'nın sağlık sorunları ve padişahlıkta basiretsiz oluşu nedeniyle kısa sürmüş ve üç ay sonra ulema, vezirler ve devlet adamlarının kararıyla tahttan indirilmiştir. Birinci saltanatı boyunca annesinin etkisinde kalmış, annesi onun bütün sorumluluklarını üstlenmiştir. Zamanla düzeleceğini düşünen kişiler tarafından tahta geçirilmiş, ancak devlet işlerine el sürmemesi sebebiyle 22 Kasım 1617 ve 26 Şubat 1618 arasında süren 93 günlük ilk saltanatı sona ermiştir.
Sultan Ahmed tahta 14 yaşında, yani genç yaşta geçmiş ve soyunun devamı yoktu. Bu sebepten tahta çıkar çıkmaz saltanatın devamı için kardeşi Mustafa’yı öldürtmediği düşünülmektedir. Sultan Ahmed’in çocukları olduktan sonra da çevresindekilerin kardeşi Mustafa’nın akıl sağlığının yerinde olmadığı yönündeki telkinleri sebebiyle bu kararı uygulamadığı dile getirilmektedir. Ayrıca Sultan Ahmed’in kardeşini öldürmemesinde, babası III. Mehmed’in tahta çıkar çıkmaz 19 kardeşini öldürmesinin halk üzerinde oluşturduğu olumsuzluğun sebep olduğu öne sürülmektedir.
Tüm bunlara rağmen Sultan I. Mustafa, çocuk yaştan itibaren sürekli öldürülme korkusu ile yaşamış, bu da asabının bozuk olmasına sebep olmuştur. Onun tahtan indirilmesinin ardından yeğeni, yani Sultan Ahmed’in oğlu Genç Osman tahta çıkarılmış, ardından I. Mustafa sarayda bir odaya kapatılmış ve dört yıl burada kalmıştır.
Sultan II. Osman’ın feci bir şekilde öldürülmesinin ardından yeniden tahta çıkarılan I. Mustafa, ikinci saltanatına karışıklıklar içinde başlamıştır. Erzurum Valisi Abaza Mehmet Paşa, Sultan II. Osman'ın intikamını almak için ayaklanmıştı. Bu karışıklıklar içerisinde isyanı önleyebilecek bir kudreti olmadığı anlaşılınca I. Mustafa tekrar tahttan indirilmiştir. İkinci saltanatı 1 yıl 4 ay civarında sürmüştür. Tahttan tekrar indirildikten sonra 17 yıl sarayda kapalı kalmış ve aniden ölmüştür (1639). Eskiden Ayasofya'nın vaftizhanesi olarak kullanılan metruk bir binaya defnedilmiştir. Daha sonradan Sultan İbrahim de buraya gömülmüştür.
I. Mustafa'ya bazı kaynaklarda "deli" lakabı takılmaktadır, ancak deli olmadığı muhakkaktır. Fakat sinirlerinin ve asabının çok bozuk olduğu, padişahlık ve dünya işlerini umursamadığı gibi konulardan yola çıkılarak sıkıntılı bir kişiliği olduğu söylenebilir. Saltanatı döneminde rastgele para dağıttığı, hatta altın ile balık beslediği yer almaktadır. Tüm telkinlere ve özendirmelere rağmen kadınlara ilgisi olmamış ve varisi de doğmamıştır.
Padişahlık işleriyle hiç ilgilenmemiş ve Osmanlı tarihinde iki defa tahta çıkan ve iki defa tahttan inen tek padişahtır.
Yorum Gönder