Başlığı görünce Türkiye İkinci Dünya Savaşı'na katılmadı ki, Türkiye 2. Dünya Savaşı boyunca tarafsız kaldı bilgisi aklınıza gelmiş olabilir. Ancak Türkiye, II. Dünya Savaşı'na fiilen olarak katılmasa da savaşın son günlerinde resmi olarak Mihver devletleri Almanya ve Japonya'ya resmen savaş ilan etmiştir. Peki Türkiye'ye bu savaşa sokan nedenler ne olmuştur? Türkiye neden 2. Dünya Savaşı boyunca tarafsız kalmıştır?
Türkiye Cumhuriyeti kurulduğu günden itibaren Atatürk'ün önderliğinde "Yurtta sulh, cihanda sulh" politikası ile hareket etmiş bir devlet olmuştur. Atatürk'ün II. Dünya Savaşı'nın Almanya tarafından çıkarılacağını öngören General McArthur ile yaptığı görüşmede de belirttiği gibi, Türkiye devlet olarak Almanlar tarafından bir dünya savaşı çıkarılabileceğini tahmin ediyordu ve bu çıkabilecek savaştan tarafsız olmaya karar vermişti.
II. Dünya Savaşı başladığından, bitimi 1945 yılına kadar, hem Almanya hem de İngiltere ve diğer müttefikler tarafından, Türkiye pek çok kez savaşa sokulmak istendi. Bunca baskıya rağmen Türkiye Cumhuriyeti, iki taraf içerisinde de savaşa katılmayarak tarafsız kalmıştır.
1939 yılında II. Dünya Savaşı'nın çıkacağı şüpheleri ufukta görünmeye başladığında devletler, Almanya'nın ve İtalya'nın saldırgan tutumu karşısında bir dizi ittifak anlaşmaları imzalamaya başladılar. Türkiye de buna yönelik 1939'da İngiltere ve Fransa ile barış cephesi içerisinde yer aldığını açıklayan ortak bir bildiri imzaladı.
Sovyet Rusya'nın Stalin ve Hitler'in birbirleri arasında saldırmazlık anlaşması imzalaması sonrasında (23 Ağustos 1939 Bu anlaşma daha sonra Hitler tarafından bozulmuş ve Hitler, Rusya'ya saldırmıştır) Fransa ve İngiltere, Türkiye ile ilişkilerini biraz daha ilerleterek 19 Ekim 1939'da Ankara'da bir ittifak anlaşması imzalanmıştır. Bu anlaşmaya göre eğer bir Avrupa ülkesi Türkiye'ye savaş ilan ederse, Fransa ve İngiltere Türkiye'ye yardımcı olacak, tersi durumda ise Türkiye fiilen bu iki ülkeye yardımcı olacaktır.
Peki bu ittifak birliğine Türkiye'ye neden asker göndermedi derseniz, II. Dünya Savaşı başladıktan hemen sonra Fransa'nın tümüyle işgal edilip Fransa'nın teslim olması ve İngiltere'nin de asker gönderimi konusunda ısrarcı olmaması sebebiyle Türkiye savaştan uzak durmuştur.
1940'ta İtalya'nın savaşa girmesiyle II. Dünya Savaşı Akdeniz kıyılarına taşınmış, 1941 yılında tüm Balkanlar, Naziler tarafından işgal edilmiştir. Savaş Türk sınırlarına dayanınca Orta Doğu'daki çıkarlarını ve petrol yataklarını korumak isteyen İngiltere, Türkiye'den savaşa dahil olmasını istedi. Ancak tam bu sırada Nazilerin, Sovyet Rusya'ya saldırma planı bulunmaktaydı. Bu sebepten Güney cepheleri'nde güvence altına almak isteyen Almanya, Türkiye'ye bir saldırmazlık anlaşması imzalamak istediğini teklif etti. Bunun üzerine Almanya ve Türkiye arasında 18 Haziran 1941'de Türk-Alman Dostluk Paktı imzalanmıştır. Bu anlaşma ile Türkler ve Almanlar birbirine saldırmayacağını taahhüt etmiştir.
1942 yılı II. Dünya Savaşı doludizgin ilerlerken, her iki tarafın da Türkiye'yi kendi yanında savaşa çekmek için oldukça baskı uyguladıkları bir yıl olmuştur. Türkiye ise askeri ve stratejik gereklilikler gereği savaşa girme konusunda mazeretler öne sürerek tüm teklifleri reddetmiştir.
1943 yılına gelindiğinde ise Almanya'nın savaşı kaybedeceğinin emareleri görülmesi üzerine bu kez savaşı bir an önce bitirmek için İngiltere ve Amerika, Türkiye'yi kendi yanında savaşa sokmak istemiştir. Amaçları Türkiye'nin bu zaferden pay almasını istemeleri olmuştur. (Gerçek amaçları bu mudur bilinmez ama niyetlerinin o yönde olduğunu göstermişlerdir.) Bunun için İngiltere lideri Churchill 30 Ocak 1943'te Adana'da tren içerisinde İsmet İnönü ile görüşmüştür.
Türkiye ile savaşa girme konusunda görüşmeler sürerken İngiltere, Amerika ve Rusya yaptıkları toplantıda Türkiye'nin savaşa girmesi konusunda baskıyı arttırma kararı almışlardır. Bunun üzerine Churchill ve Eisenhower, 3 Aralık 1943'te İsmet İnönü'yü Kahire'ye davet etmiştir.
İsmet İnönü'nün yine savaşa katılmayı reddetmesi üzerine Nisan 1944'te müttefik ülkeler, Türkiye'ye askeri yardımı durdurmuştur. Ardından savaşın Almanlar tarafından kaybedileceğinin ufukta görülmesi üzerine, Ağustos 1944'te Türkiye-Almanya ile ilişkilerini tamamen kesmiştir. Daha sonra 6 Ocak 1945'te Japonya ile tüm faaliyetlerini tamamen kesmiştir. Siyasi ilişkilerini 2 Ağustos 1944'te kesen Türkiye, savaş sonrası yapılacak Barış Konferansı'nda müttefik kuvvetler ile aynı işlemi göreceğine dair güvence aldıktan sonra Almanya ile ilişkilerini tamamen kesmiştir. Türkiye ile Almanya'nın ilk ilişkilerini kesmesi krom sevkiyatında yaşanmıştır. 1941 yılında Türkiye, Almanya'ya yaptığı krom sevkiyatını durdurmuştur.
Türkiye 2. Dünya Savaşı'na Resmen Giriyor
İngiltere, Türkiye'ye Şubat 1945'te, 25 Nisan'da yapılacak San Francisco Konferansı'na ve yeni kurulacak Birleşmiş Milletler'e sadece 1 Mart 1945'e kadar Almanya ve Japonya'ya savaş açmış ülkelerin katılacağını bildiren bir karar olduğunu bildirmesi üzerine, Türkiye 23 Şubat 1945'te Almanya'ya karşı savaş ilan etmiştir. II. Dünya Savaşı Türkiye Cumhuriyeti fiilen olmasa da kağıt üzerinde savaşa girmiştir.
Berlin'in Amerikan Hava Kuvvetleri tarafından aralıksız bombalandığı ve yerle bir edilmekte olduğu günlere denk gelen bu tarihte, zaten Almanya fiilen yenilmiş olduğu için Türkiye cepheye asker göndermemiştir.
Yeni kurulacak olan Birleşmiş Milletler'in dışarısında kalmak istemeyen Türkiye, savaşın bitimine kısa bir süre kala resmi olarak II. Dünya Savaşı'na girmiş ve Birleşmiş Milletler'in kurucu üyeleri arasında yer almıştır.
Yorum Gönder