24 Yıl Kuşatılan Ada Girit Osmanlı'nın Girit Fethi

Girit adası Ege ve Akdeniz'in birleşiminde bulunan ve karasularından uzakta olan bir Ege adasıdır.

Girit, Osmanlı imparatorluğu için önemlidir stratejik hedef olmuştur. 1600'lerin başında Girit, Venediklilerin elindeydi. Venedikliler bu stratejik adayı Akdeniz'de rahat dolaşmak için ve ticaret amacıyla oldukça fazla kullanıyordu. Son zamanlarda Osmanlı'nın Afrika topraklarına ulaşımı ve Akdeniz'deki seyahatleri, korsanlar tarafından sıklıkla rahatsız edilince ve korsanların bir üssü haline gelen bu adanın alınması şart olmuştu.

1645 yılında Sultan İbrahim tarafından Girit seferi başlatılmış ve bu başlatılan kuşatma tam 24 yıl sürmüştür.

Girit Savaşının Sebepleri

Girit 17. Yüzyılda Venedik’in elinde önemli bir ada olup, Venedikliler için Girit Doğu Akdeniz ticaretinde önemli bir üs konumundaydı. Girit, Osmanlı gemilerine saldıran ve Osmanlı’ya Akdeniz’de huzursuzluk veren Malta şövalyeleri ve diğer Hristiyan korsanlar için üs konumundaydı. Osmanlı İmparatorluğu pek çok kez kendi gemilerinin güvenliğini tehdit eden bu korsanlara yardım edilmemesi konusunda Venediklileri uyarmış, fakat bir sonuç alınamamıştır.

Girit savaşının başlamasına sebep olan olay ise 1645 yılında görevden alındıktan sonra Mekke Kadısı ile Hacca gitmek üzere yola çıkan Kızlarağası Sümbül ağanın gemisinin, Malta korsanları tarafından ele geçirilmesi olmuştur. Malta korsanlarının gemiden elde ettikleri ganimetleri Venedik’e bağlı Girit valisi ile paylaşmasının ardından Osmanlı İmparatorluğu Venedik’e savaş açmış ve yola çıkan Osmanlı donanması Girit’i kuşatmıştır.

Piri Reisin Girit Haritası

Girit Fethi Neden 24 yıl Sürdü

1645 yılında başlayan kuşatma aslında ilk etapta başarı olmuş ve Girit’in merkezi Kandiye kalesi haricinde adanın büyük bir bölümü alınmıştır. Ancak Kandiye kalesini kuşatmaya dayanması ve kalenin o dönem son teknoloji istikamlar ile donatılmış olması, Osmanlı İmparatorluğunda ki iç çekişmeler ve Venedik’in çok sayıda Avrupa ülkesi ve Papalıktan askeri ve parasal yardım alması sebebiyle Girit kuşatması 24 yıl sürmüştür. Venedik o dönem Fransa kralı XIV. Louis’ten dahi destek almıştır. Girit kuşatmasının uzun sürmesinin önemli bir nedeni de Osmanlı donanmasının çektiri isimli geleneksel gemilerden oluşmasıdır. Venedik gemileri ise büyük kalyonlara sahip olup, bunlar dayanıklı gemilerdi. Girit savaşının ardından kalyonların önemi anlaşılmış ve Osmanlı donanması çektirilerden yelkenli modern kalyonlara geçiş yapmıştır.

Osmanlı İmparatorluğu ise o dönem Sultan İbrahim tarafından yönetiliyor ve ülkede ciddi sorunlar baş gösteriyordu. Sultan İbrahim’in umursamaz tavırları, devletin yoğun harcamaları ve Girit kuşatması sebebiyle ortaya çıkan mali sıkıntılar Girit’in fethini uzatmıştır. Ayrıca kuşatma devam ederken Venedik gemileri Çanakkale boğazını kuşatmış ve uzun süren Venedik kuşatması, Osmanlı devletini uzun süre tehdit etmiş, Venedikliler kuşatma sırasında Bozcaada’yı ele geçirsede daha sonra Bozcaada geri alınmıştır. Sultan İbrahim’in tahtan indirilme sebeplerinden biri de Girit kuşatması ve Venedikli'lerin dev kalyonlarla Çanakkale boğazını kuşatarak başkenti tehdit etmesi, buna karşın Sultan İbrahim’in bu önemli durumu önemsememesi gösterilmiştir.

Kısaca Girit'in fethinin bu kadar uzun sürmesi, Osmanlı'nın deniz gücündeki yavaşlama ve dünya standartlarına ayak uyduramaması olarak nitelendirilmiş, seferin başladığı tarihlerde çıkan isyanlar ve Venedik'lilerin Çanakkale boğazını işgal etmesi, kuşatmanın bu kadar uzun sürmesine sebep olmuştur.

Girit Fethediliyor

Osmanlı Devletinde iç sıkıntılar Özellikle Valide Sultanların çekişmesi (Kösem Sultan ve Hatice Turhan Sultan) 1661 yılında Sadrazam Köprülü Fazıl Ahmet Paşanın yönetime geçmesiyle sona ermiştir. Fazıl Ahmet paşa Osmanlı ve Türk tarihinin en genç yaşta sadrazam olan devlet adamıdır(26). Sadrazam Köprülü Fazıl Ahmet Paşa, IV. Mehmet Döneminde yaptığı çalışmalar ile Osmanlı İmparatorluğunu güçlendirmiş ve 15 Mayıs 1669 yılında Edirne’den ayrılıp Girit’e gelerek Kandiye kalesini almak suretiyle Girit’in fethini bitirmiştir. 5 Eylül 1669 yılında Osmanlı ile Venedik arasında Girit’in teslimi anlaşması imzalanmış ve Girit 27 Eylül 1669’da Sadrazam Köprülü Fazıl Ahmet Paşa’ya teslim edilmiştir.

Girit'in alınması nihayetinde 4. Mehmet zamanında başarılmış, 1669 yılında Osmanlı topraklarına katılarak Venediklilerle yapılan anlaşma sonucunda Osmanlı eyaleti haline gelmiştir.

Girit fethi önemi kısaca hem Venedik hemde Osmanlı İmparatorluğu açısından dönüm noktası olmasıdır. Girit’in fethinin ardından Osmanlı İmparatorluğu için Akdeniz’de ki gemi güvenliği, Mısır yolu güvence altına alınmıştır. Girit’in fethi ise Venedik açısından Doğu Akdeniz ticaretinin ayrıca egemenliğinin bitmesine ve ülkenin zayıflamasına sebep olmuştur.

Girit, IV. Mehmed döneminde fethedilse de Girit’in fethi Sadrazam Köprülü Fazıl Ahmet Paşa tarafından gerçekleşmiştir. Köprülü’nün Girit’in fethinde önemi büyüktür. Sadrazam Fazıl Ahmet Paşa Kandiye kuşatması sırasında yani Girit fethi tarihi 1669 yılının kış ayını siperlerde ve lağımlarda askerlerin yanında geçirmiş olması onun bu fethe ne kadar inandığını göstermektedir.Girit kuşatması döneminde savaş, adanın haricinde Ege denizinde ve kıyılarda çeşitli noktalarda da yaşanmıştır.

Girit'in alınması Osmanlı açısından stratejik öneme sahip bir sefer olmuş, Akdeniz'in Osmanlı açısından güvenli için önemli bir üs konumuna gelmiştir. Girit, Osmanlı Devleti'nin son kazandığı ada olmuştur.