Lagari Hasan Çelebi 17. Yüzyılda yaşamış Osmanlı bilim insanıdır. Evliya Çelebi’nin seyahatnamesinde aktardığına göre Sultan IV. Murad’ın kızının doğumunun üzerine yapılan şenliklerde, (1633) Lagari Hasan Çelebi hazırladığı roketin üzerine binerek Sarayburnu önlerinde denizin üzerinde uçmuştur. Bu sebepten füze yada benzeri bir gereç ile yerden dik bir şekilde yükselen ilk insan olarak kabul edilir.
Buna göre 1632 yılında Sultan Murad’ın kızı Kaya Sultan’ın doğum şenliği vardır ve Lagari Hasan Çelebi şenlik esnasında kendi icadı 7 kollu ve 50 kiloluk (okka) barut macunu fişeğin üzerinde Sarayburnu’ndan Sultanın huzurunda biner. Sultan Murad’a hitaben “Padişahım seni Huda’ya ısmarladım, İsa peygamber ile konuşmak için gidiyorum” der ve yardımcılarının fişeği ateşlemesi ile havaya uçmuştur. Havaya ulaştığında, yanında bulunan diğer fişekleride ateşlediği ve denizin üstünün aydınlandığı yer almaktadır. Lagari Hasan Çelebi, fişeğin yani roketin barutu bitip düşmeye başladığında ise kendi yaptığı takma kartal kanatlarını, paraşüt misali açmış ve Sinan Paşa Köşkünün önünde denize inmiştir. Ardından yüzüp padişahın huzuruna gelmiştir. Lagari Hasan Çelebi, Sultan IV. Murad’a “Sultanım İsa nebinin size selamı var” demiş ve padişah ona 1 kese altın vererek ödüllendirmiştir.
İlk başlarda Sultan IV. Murad, Lagari Hasan Çelebi’nin çalışmalarını beğendiği ve takip edip desteklediği yer almış, fakat daha sonra çalışmalarını tehlikeli bulan ulemanın yaptığı baskı ile Lagari Hasan Çelebi’nin Kırım’a sürüldüğü geçmektedir. Kardeş oldukları düşünülen ve yine benzer şekilde, Galata kulesinden yaptığı kanatlar ile uçarak Üsküdar Doğancılar sahiline başarılı şekilde inen Hezarfen Ahmet Çelebi’de Cezayir’e sürülmüştür.
Yapılan hesaplamalarda Lagari Hasan Çelebi icadı ile yaklaşık 250 yada 300 metre kadar yüksekliğe ulaştığı ve 20 saniye kadar havada kaldığı tahmin edilmektedir. Hakkında bilinen tek kaynak Seyahatname olduğundan, net olarak doğum ve ölüm tarihi bilinmemektedir. Bazı batılı kaynaklarda Hezarfen Ahmet Çelebi ile kardeş olduğu, hatta icat ettiği füze ile uçtuktan sonra inmek için paraşüt benzeri kartal kanatlarının ise Hezarfen Ahmet Çelebi’nin icat ettiği ve ona verdiği öne sürülür.
Lagari Hasan Çelebi ve yaptığı gösteri ile ilgili tek kaynak, Evliya Çelebi’nin seyahatnamesidir. Bu sebepten bazı tarihçiler ve batılı kaynaklar doğruluğundan şüphe eder. Ancak seyahatnamede detaylı bir şekilde anlatılan füze ile uçma hadisesi ve Lagari Hasan Çelebi’nin daha sonra Kırım Hanı Giray’ın hizmetine girmesi, çalışmalarına Ukrayna’da devam etmesi konuları, olayın gerçekliğine delil gösterilmektedir.
Türk bilim insanı Lagari Hasan Çelebi’nin roketinin, Hava Harp Okulu resmi sitesinde verilen hesaplamalara göre “mümkün olabileceği” sonucu verilmiştir. Bunun yanında 2009 yılında Discovery Channel kanalında yayınlanan Mythbusters isimli programda, Lagari Hasan Çelebi’nin füzesi Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesinden yola çıkılarak bire bir aynısı tasarlanarak denenmiş, ancak yapılan deneyler sonucunda gerçek olamayacağı sonucuna varılmıştır. Fakat programda yapılan deneyler sırasında Hasan Çelebi’nin vücudunun ne kadar zayıf olduğu dikkate alınmayarak göz ardı edilmiştir. Çünkü Lagari zayıf anlamına gelmekte ve Hasan Çelebi, zayıflığı sebebiyle bu adı almaktadır. Programda yapılan başarısız denemeye rağmen, Norveç Havacılık Müzesi Müdürü olan Mauritz Roffavik, dünyada ilk insan ile uzay uçuşu yapan kişinin 17. Yüzyılda Lagari Hasan Çelebi olduğu yönünde açıklama yapmıştır. ABD’de bulunan Smithsonian Enstitüsü Uzay Araştırmaları bölümünden Frank Winter, yapılan açıklamayı doğrulayarak kayıtlarda yer alan ilk insanlı uçuş denemesi demiştir.
 |
| Türk Hava Kurumundaki Lagari Hasan Çelebi Büstü |
Kendi icadı olan hava roketi ile tarihte ilk dikey uçuşu yaptığı düşünülen Lagari Hasan Çelebi’nin, füze ile uçmasını temsil eden bir heykeli bugün Ankara’da Türk Hava Kurumu müzesinde sergilenmektedir.
Yorum Gönder