Timur (1336-1405) Özbekistan topraklarında Keş’te doğmuş, Çağatay ulusundan Barlas aşireti lideri Emir Tugay ile Athena Hatun’un oğludur.
Tarihimizde TIMUR pek iyi geçmez. Nedeni, Ankara savaşında Osmanlı padişahı Yıldırım Beyazıt'ı yenmesi ve bunun üzerine Osmanlı'nın neredeyse yok olma durumuna gelip, 11 yıl yönetim boşluğu yaşayıp fetret devrine girmesine sebep olmasındandır. Timur'a Türkler Aksak Timur lakabı takmışlardır. Nedeni sağ ayağı darbeye bağlı sakat kaldığındandır. Farsça aksak Timur, Timur-i leng demek olduğundan Türkçe kaynaklara Timurlenk olarak geçmiştir. Timurlenk çoğu kaynaklar ve tarihte Türk olarak geçmektedir. Ancak Timur'un annesinin Türk olmadığı şeklinde rivayetler bulunmaktadır. Batılı devletler ise ona Tamerlane demiştir.
Timur'un Türk olduğu halde neden Osmanlı devletiyle savaştığı ve bitirme noktasına getirdi? Öncelikle Timur, 1370 yılında hükümdar olmuş ve ardından ülkesinde askerine idari düzenlemeler yapmıştır. Timur Cengiz han soyuna evlilik ile dahil olduğu için onun mirasını tekrar birleştirmek istiyordu. Yani Cengiz handan sonra üçe bölünen Çağatay, İlhanlılar ve Altın Orda’yı fethedip tek çatı altında toplama düşüncesi ile harekete geçti. Sonra sefere çıkan Timur, Orta Asya'da pek çok yeri topraklarına katmıştır. Ardından Kafkaslara yönelen Timur, 1386 da Kars, Tiflis, Tebriz’i almış, Azerbaycan ve Ermenistan bölgelerinde toprak kazanmıştır. Bu fetihler üzerine İran'a yönelmiş Akkoyunlu ve Karakoyunlu beylikleri ile savaşmıştır.
Daha sonra kuzeye seferine çıkmış İran'a yönelmiştir. Altınordu devleti üzerine seferinde yapan Timur, zaferler kazanmıştır. Bağdat ve Musul’u ele geçirerek Urfa'yı fethetmiştir. Akkoyunlu, Karakoyunlu beyliklerini sonunda kendine bağlamıştır. 1395 yılında kuzeye yönelmiş, Kiev üzerine yürüyerek burada Ceneviz kolonilerini ele geçirmiş ve Moskova'ya yönelmiştir. Ardından 1398’de Hindistan'a girmiş ve Delhi'yi ele geçirmiştir. Böylelikle amaçlarına büyük ölçüde ulaşmıştır.
Yani Timur, Hindistan'dan Rusya'ya Ortadoğu'dan Anadolu'ya uzanan büyük bir coğrafyaya hükmetmiştir. Girdiği hiçbir savaşı kaybetmeyen ender komutanlardan biridir. Askeri dehası çok ileri düzeydedir.
1402 yılında Erzurum ve Kayseri üzerinden Ankara'ya doğru hareket eder ve burada Osmanlı ile Ankara savaşı yaşanır. Timur Bu savaşta Osmanlı'yı yenerek Yıldırım Beyazıt'ı esir almıştır. Timur Türk olduğu halde Haçlılarla savaşan Osmanlı'ya neden saldırmıştır? Timur'un iyi bir Müslüman olduğu ve haçlılara karşı mücadele ettiği bilinmektedir peki neden Osmanlıya saldırdı?
Timurlenk, Müslümanları zorbalık yapan ve haraca kesen, hacca giden Müslümanları soyan kara Yusuf'un Osmanlı'dan iadesini istemiştir. Bunun için bir mektup yazmış, bu mektubu alan Yıldırım Beyazıt'ın bunun bir emir buyurmak olduğunu hissetmiş, bu sebepten Timurlenk'in mektubuna kızarak cevap vermiştir. Ardından Timur, savaşa karar vermiş ve Osmanlı üzerine yürümüştür. Ankara savaşını kazanarak Osmanlı devletinin fetret devrine girmesine sebep olmuştur.
Emir Timur 1405 yılında Çin'in üzerine sefere çıkmak üzere olduğu anda vefat etmiş ardından başa gelen hükümdarlar ülkeyi idare edememiş ve on beşinci yüzyılda Timur ülkesi dağılmıştır.
Timur çoğu tarihçiye göre Anadolu yerine Çin'e sefer düzenleseydi şuan tarihin akışı değişmiş olabilirdi. Zira eğer bu sefer yapılsaydı tarihçilere göre Çin şu an Müslüman olabilirdi. Vefatının ardından ülkesi de dağılmış ancak kurduğu Semerkant hala ihtişamıyla onun izlerini taşımaktadır. Timurlenk'in ülkesinin fazla uzun soluklu olmamasının sebebi kendisine kalıcı hedefler belirlememiş olmasıdır. Onun yerine anlık politikadan uygulamış ve kalıcı çözümler üretmemiştir. Timur’un ölümünün gelen taht kavgaları ülkenin dağılmasına sebep olmuştur.
Bugün Özbekistan'da efsane halindedir. Timur'un doğuştan savaşçı olduğu, küçük bir çocukken yüzük deliğinden dahi ok geçirdiği söylenir. Hayatı boyunca elinden kılıç düşmemiş ve sürekli savaşmıştır. Cengiz Han’a büyük saygı duyan ve onun kurallarını benimseyen bir lider olmuştur. Cengiz’in torunlarından Kazan Han kızı Saray mülk hatun ile evlendiğinden dolayı Cengiz Han soyuna dahil olmuş ve Küregen (damat) unvanı almıştır. Direk olarak Timur Cengiz soyundan gelmediği için Han yerine, Emir lakabını kullanmıştır. Timur Cengiz Han ve yasalarını benimsediği halde iyi bir Müslümandı ve kendisinde İslam adına seferler yaptığına inanıyordu. Bu sebepten Kafkasya’daki Hristiyan Gürcüler, ateşe tapan Hindü ülkesi ve İzmir’deki Hristiyan Şövalyelerine gaza amacı güderek seferler düzenlemiştir. Ayrıca çoğu tarihçiye göre Timur şeriata yasalardan daha çok önem vermiştir. Fethettiği yerlerin bazılarında ordusu katliam yapsa da istisnasız tüm aldığı topraklarda hiçbir alim ve sanatkara dokunmamıştır. İyi bir Müslüman olmasının yanısıra Moğol ve Türk geleneklerini de yaşatmaya çalışmış, Timur devleti İslam, İran ve Türk-Moğol geleneklerinin bir sentezi olmuştur. Esir aldığı Yıldırım Beyazıt onun tutsaklığında hayatını kaybetmiştir.
Yorum Gönder