Şahmaran Efsanesi - Şah-ı Meran Ne Demektir

Şahmaran efsanesi yıllardır Anadolu'da süregelen bir efsanedir. Aynı tür  yılan kadın efsaneleri farklı mitolojilerinde de geçer. Özellikle Yunan mitolojisinde buna benzer Medusa vardır. Şahmeran Efsanesinin kaynağı ise Mersin'in Tarsus ilçesidir. Şahmeran (bazı kaynaklarda Şahmaran) Farsça kökenli bir kelime olup Yılanların şahı (Şah-ı Meran) anlamına gelmektedir.

Şahmeran Efsanesi

Tarsus'da yıllar önce yerin 7 kat altında Meran isimli yılanlar sakin ve huzurlu bir şekilde yaşarmış. Meranların başı ise yani meran kraliçesi ise Şahmeran'dır. Bu efsaneye göre Şahmaran vücudu insan, vücudu altı ise yılan vücudu olan bir canlıdır. Şahmeran yılan gövdeli kadın olarak tasfir edilse de bazı kaynaklarda erkek olarak geçmektedir.

O devirde yaşayan Cemşab (yada Camşab) adında fakir bir köylü ve arkadaşları bir gün ormanda bal dolu bir kuyu görmüş ve balı almak için kuyunun dibine Cemşab'ı indirirler. Cemşab balı yukarı çektirir. En son ise arkadaşları kendilerine daha çok bal kalsın diye Cemşab'ı kuyunun dibinde bırakır. Cemşab kuyudan çıkamaz ve hapsolur. Yardım almak için çığlıklar atar ancak sesini kimseye duyuramaz. Ardından kuyunun dibinde bir ışık görür ve ışığın geldiği yeri bulmak için kuyuyu kazar. Kendini bir anda Şahmaran'ın karşısında bulur. Şahmaran çeşitli güzellikler ve harika meyvelerin olduğu müthiş bir bahçede yaşamaktadır.

Böyle güzel bahçeyi Cemşab, hayatı boyunca görmemiştir. Bahçede bir havuz bulunmakta ve havuzun başında insan başlı süt beyaz  tenli yılan vücutta oldukça güzel Şahmaran bulunmaktadır. Havuzun çevresi yılanlarda doludur. Şahmeran Cemşab'ı  kabul eder ve "hoş geldin insanoğlu korkma çevredekiler sana hiçbirşey yapmaz" der.

Ardından Şahmeran Cemşab'a çeşitli ikramlarda bulunur ve ona nereden geldiğini ve hikayesinin sorar. Cemşab uzun uzun anlatır. Cemşab, Şahmaran'ın güvenini kazanır. Daha sonra Cemşab yıllarca o bahçede Şahmaranla yaşar.

Yıllar sonra Cemşab, Şahmaran'a yalvararak "izin ver ne olur gideyim, ailemi çok özledim" der. Şahmaran bunun üzerine "insanoğlu küçük menfaatleri için büyük felaketlere razı olur insanoğlu nankördür" der.

Şahmaran gitmesine razı olur ancak kesinlikle hamama gitmemesini, Şahmaran'ı gören insanların hamama gittik takdirde vücudunun pullarla kaplanacağını ve kendisinin açığa çıkacağını söyler. Ayrıca kimseye gizli bahçenin ve kendi yerini söylememesini, bu konunun sır kalmasını istediğini söyler. Cemşab bunu kabul ederek evine geri döner.

Cemşab sonunda ailesine kavuşur ve sırrı saklar. Ayrıca hiçbir şekilde hamama gitmez. Ancak yıllar geçince bölgenin kralı hastalanır ve veziri ona" kralım sizin derdinizin devası Şahmaran'ın etini yemekten geçer" der. Buna inanan kral Şahmeran nerede bulmak için bütün halkın hamamda toplanmasını emreder. Daha sonra bütün ahali hamamda toplanır, ancak Cemşab gitmeyi reddeder. Zorla dövüle dövüle hamama götürülür ve hamama girdiğinde vücudu pullarda kaplanınca, Şahmaran'ı gördüğü anlaşılır.

Ardından türlü işkenceler yapılarak Şahmaran'ın yerini söylemesine zorlanır. Cemşab işkencelere dayanamayarak sonunda yerini söyler ve o kuyu tekrar kazılarak Şahmaran yakalanır.

Şahmaran tekrar karşılaştığı Cemşab'a "Gördün mü insanoğlu nankördür sonunda benim kanıma girdin ne fayda ki bende aldandım" ardından yine de Camşab'a yardım eder ve "benim etinden su yapılacak, ilk su sana verilecek, sakın o suyu içme! ikinci suyu iç, etimi de krala yedir der.

Cemşab Şahmaran'ın tavsiyesine uyar ve ilk suyu vezire içerir. Ardından ikinci suyu kendi içer ve eti krala yedirir. Vezir ölür, kral iyileşir ve kral, Cemşab'ı veziri yapar.

Şahmaran hikayesi kısa olarak böyledir ancak farklı versiyonları da bulunmaktadır. Şahmeran Efsanesi devam eder ve denir ki Şahmaran'ın öldürüldüğü yılanlar tarafından öğrenildiğinde Tarsus'u yılanlar basacaktır. Şahmeran Tarsus ile ilişkilendirilse de Mardin ve Çukurova bölgelerinde de farklı versiyonlarda halk efsanesi bulunmaktadır.

Şahmaran hikayesi efsanesi üzerinden Şahmeran'ın her hastalığı iyileştirebilecek olan bir hayvan olduğuna inanılmaktadır. Bazı kaynaklarda Şahmeran'ı gören ilk insan Cemşab değil Lokman hekimdir. Lokman Hekimin aslında onu ormanda yaralı halde bulup saraya taşıdığı ve tedavi ettiği rivayet edilir. Şahmeran hikayesine göre bu canlı tıp alanında oldukça bilgili ve iyi kalpli barışçıldır.

Basiliscus vittatus

Gerçek Şahmeran (Basiliscus vittatus Latince) isimli Amerika kertenkelesi türüdür.  Adını Yunan mitolojisinde ki Yılan başlı ejderha benzeri canavardan almıştır. Dilimizde Şahmeran hayvanı olarak geçmiştir. Yani gerçekte Şahmeran yılanı değil kertenkele türüdür.