Roma’yı Titreten Ünlü Komutan Hannibal Barca Kimdir

Günümüzde savaş taktikleri askeri akademilerde okutulan Kartacalı komutan Hannibal, filler üzerinde dağları aşarak Romalıları dize getirmiş, adını tarihin en önemli askerleri arasına yazdırmıştır.Ondan sonra günümüze kadar gelen pek çok komutan, Hannibal’ı kendisine örnek almış ve çoğu general kendini Hannibal ile kıyaslanmıştır.

Hannibal ile ilgili Kartaca'da tutulan bir kayıt olmamakla birlikte, elimize ulaşan tüm bilgiler Roma kayıtlarına dayanmaktadır. Geniş istihbarat ağı, Roma İmparatorluğu’na karşı askeri harekatı ve diplomatik taktikleri ile ne kadar ileri görüşlü olduğunu kanıtlar. Hannibal, Roma emperyalizmine karşı büyük bir mücadele vermiştir.

Hannibal Kimdir

Hannibal Barca (M.Ö.247-M.Ö.183) Sami ırkına mensup dünya tarihinin gelmiş geçmiş en ünlü komutanlarından biridir. Hannibal birçok yabancı dili anadili gibi bilen bir liderdi. Onu unutulmaz kılan başarısı, kış koşullarında 100 bin asker, 37 fil ile Pirene ve Alp dağlarını aşarak, ordusunun yarısını kaybetmesine rağmen Romalıları üç büyük savaşta yenmesidir. Üstelik bu savaşların yarısında bir gözü görmüyordu. (Rivayete göre Roma seferi sırasında Roma ordusunu şaşırtmak için ordusuyla bataklıktan geçerken bir gözünü böcek ısırmıştır)

Kartaca, Romalılarla yapılan Birinci Punic (1. Pön) Savaşı'nda çok fazla kayıp vermiş; Roma, Kartaca'nın en önemli eyaleti Sicilya'yı, ayrıca Sardunya ve Korsika'yı ele geçirmiştir. Hannibal, babası Hamilcar Barca’dan eğitim almış ve Birinci Punic savaşında bulunmuştur. Başarısızlıkla sonuçlanan savaşın ardından Hannibal, babasına Roma'dan sonsuza dek nefret edeceğine dair söz vererek hayatını imparatorlukla savaşa adayacağına yemin etmiştir.

Milattan önce 221 yılında yirmili yaşlarda olan Hannibal (yada Anibal), Roma ile Kartaca (Kartaca neresi: Bugün Tunus topraklarında M.Ö.814 yılında kurulmuş eski bir Fenike kolonisidir) arasında bulunan ateşkesi ihlal ederek İber Yarımadası'ndaki askeri güçlerin kumandasını devralarak ilk olarak M.Ö 219 yılında Roma şehri Saguntum’u kuşatır ve 8 ay sonunda kendi ele geçirir. Ardından Hannibal bütün İspanya'yı fethetti. Roma bunun üzerine Kartaca'ya ültimatom vererek Hannibal'ı istedi. Teslim edilmeyince öfkelenen Roma M.Ö. 218 yılında savaş ilan etti. Bunun üzerine Hannibal en iyi savunma hücumdur ilkesine inanıyordu ve bu ilkeyle savaşı doğrudan Roma'ya taşımaya karar verdi. M.Ö.219’un Eylül ayında Alp Dağları’ndan geçmek için 50 bin kişi ve 48 filden oluşan ordunun başında Romaların karşısına dikildi. Hannibal sözleri arasında Alp Dağlarını geçmeden önce söylediği “Ya yeni bir yol bulacağız yada yeni bir yol yapacağız” sözü tarihe geçmiştir. Hannibal’ın Antik çağlarda düşman topraklarında devasa ordusu ve filleri ile bu yolculuğu, büyük bir başarı olarak görülmektedir. Daha iyi eğitim almış ve disipline edilmiş ordusu, hazırlıksız olan Roma askerlerini Trebia ve Ticinus savaşlarında bozguna uğrattı. Kuzey İtalya’nın yerlileri ve Romanın geleneksel düşmanları olan Galyalıları orduya alan Hannibal, güneye doğru ilerlemeye başladı. Burada Roma'yı bir kez daha yenilgiye uğratarak Campania bölgesine harabeye çevirdi. 50.000 fazla Romalı Hannibal'ın eline esir düşmüştür. Böylelikle Hannibal Barca savaş stratejileri konusunda uzman olduğunu gösteriyordu. Ayrıca Hannibal, Roma ordusunu yendiği savaşlardan biri olan Cannae Savaşı'nda hilal taktiği kullanarak başarılı olmuştur.

Hannibal, şimdi Napoli ve Roma'ya ilerleyebilirdi; ancak Kartaca'dan talep ettiği destek, siyasi kıskançlıklar nedeniyle cevapsız kalmıştı. Bu zorluklara rağmen ilerlemeye devam etti. Kartaca’dan gelecek takviyeyi garantiye alamayan Hannibal, İspanya'daki küçük kardeşinden Hasdrubal’dan yardım istedi. Ancak Romalılar bu sefer Alpler'den gelecek sürpriz Kartaca saldırısına hazırlıklıydı. Hasdrubal bu esnada Romalılara yenildi ve kellesi  Anibal'a gönderildi. Kartacalı General, İtalya'nın güneyinde bir çeşit gerilla savaşı yürütmeye başladı. Roma’yı kuşatarak şehri yakıp yıkmak istemediğinden kendilerinin teslim olmasını beklemiş ancak bu hiç gerçekleşmemiştir. Öte yandan Romalılar bu sefer 204 yılında Kartaca'yı işgal edince Hannibal, evine dönmek üzere İtalya'dan çekilmek zorunda kalacak ama boş durmayacaktır. Hannibal 50 bin kişilik yeni bir ordu kurdu ve M.Ö. 202 yılında Zama savaşında Roma ile karşı karşıya geldi. Savaşların büyük kısmını sahip olduğu süvarilerin avantajı sayesinde kazanan Hannibal bu kez aynı silahı daha isabetli kullanan ve sayıca üstün olan düşman süvariler tarafından yenildi. Hannibal’ı yenen Roma ordusunun başında ünlü komutan Scipio (Afrikalı Scipio) bulunuyordu.

Hannibal’ın Ölümü

Her ne kadar Kartaca ve Roma M.Ö. 201 yılında barış imzalasa da Hannibal Barca mücadeleyi yeniden başlatmak için hükümet ve ordu içinde çeşitli entrikalar yürütmüş, Kartaca M.Ö. 196'da Roma'nın ısrarı üzerine Hannibal'ı Suriye'ye sürgüne göndermek zorunda kalmıştır. Ama yeminli Roma düşmanı burada da boş durmamış, bugünkü Anadolu'da Bolu, Kastamonu, Bursa illerin bulunduğu bölgeye kaçmış, Roma’ya karşı başarısız bir ayaklanma girişimine önayak olmaya çalışmıştır. Bugünkü Gebze'de M.Ö. 183 yılında ya da bir yıl sonra Bitinyalıların kendisini Romalılara teslim edeceğini anlayınca yakalanmak üzereyken 70 yaşında zehir içerek intihar etmiştir.

Hannibal ve Etkileri

Romalar ona karşı her zaman saygı ile karışık kızgınlık benimsemiştir. Kartacalılar Hannibal’ın Alpleri geçişini kutlamak için bir yüzünde onun, diğer yüzünde bir filin olduğu sikkeler bastırmıştır. Ayrıca Zama Savaşı’nda Romalılar trompet çalarak Hannibal’ın savaş Fillerini şaşırtarak ordunun konsantrasyonu bozmuştur. Hannibal Avrupa ordularını filler ile tanıştıran adamdır. Dahası öldüğü yer olan Gebze'de Romalılar, Hannibal adına anıt yaptırmış ve bu anıt on birinci yüzyıla kadar ayakta kalmıştır. Cumhuriyet'in ilanından sonra Mustafa Kemal Atatürk Hannibal’ın mezarının bulunarak anıt yapılmasını vasiyet ettiğinden dolayı 1981 yılında bugün Gebze TÜBİTAK bahçesinde Hannibal anıtı yaptırılmıştır. Hatta bazı tarihçilere göre Kurtuluş savaşı sırasında Yunanlılara karşı ordumuz bazı Hannibal’ın savaş taktiklerini uygulamıştır. Ayrıca Romalıların Hannibal’dan öğrendikleri ile uzun yıllar savaşlarda bu taktikleri kullandıkları ve yeni topraklar kazanarak büyüdükleri öne sürülmektedir.

2. Punic (II. Pön savaşı) savaşı büyük ve tek bir Akdeniz imparatorluğunun oluşmasında kaçınılmazdı. Bu oluşumda oluşacak bir imparatorluğun bir Roma mı yoksa Kartaca imparatorluğu olacağının belirlenmiştir. Bu yüzden önemli bir savaştır. Roma Hannibal'ın ölümünün ardından 6 asır boyunca hiçbir ciddi güçle karşılaşmıştır.

Hannibal muharebeler ve savaşlar ile tarihe adını yazdırırken askeri tarih uzmanı T. Ayrault Dodge Hannibal Barca’yı Stratejinin Babası olarak nitelendirilirken aralarında Hitleri yenen komutan olarak bilinen Mareşal Zhukov’un da olduğu çoğu komutan kendisini Hannibal Barca ile kıyaslamıştır ve onu örnek almışlardır. Hatta reenkarnasyon inancı bulunan ABD’li ünlü General Patton önceki yaşamında Hannibal olduğunu sık sık yakınındakilere dile getirmiştir. Hannibal Barca tüm devirlerin en büyük askeri dehasından biri olarak gösterilmektedir. Öyle ki düşmanı Roma İmparatorluğu onu kendi taktiklerini kullanarak Zama’da yenebilmiştir. Ayrıca Hannibal Barca’nın Bursa şehrini kuran kişi olarak rivayet edilmektedir. Konumu nedeniyle Bitinya Kralı Prusias’a burada bir şehir kurulmasını önerdiği ve Bursa’da ilk içme suyu sistemini kurduğu düşünülmektedir. Hayatı 2011 yılında Hannibal the Conqueror isminde Hannibal Barca film yapılmıştır. Ayrıca Hannibal Barca kitap ve belgesel olarak pek çok kez konu edilmiştir.