İmparatoriçe Ki nin Gerçek Hikayesi - Empress Ki Tarihte Kimdir

İmparatoriçe Ki Kimdir Tarihte

Tarihte İmparatoriçe Ki adıyla bilinen ünlü kadın, 13. Yüzyılda Cengiz Han’ın Çin’de kurduğu Yuan Hanedanlığına cariye olarak gönderildikten sonra, Togon Kağan'ın eşi olarak Çin’i 37 yıl demir yumrukla yönetmiş Ki-Sung Nyong olup demir leydi lakaplı Çin İmparatoriçe sidir. 

İmparatoriçe Ki asıl adı Ki-Sung Nyong (1315-1369) olup ailesi Kore yarımadasında Goryeo’nun (Koryo) aristokrat ailelerinden birine mensuptu. Babası kaybolup zor bir çocukluk geçirdikten sonra, Yuan İmparatoru Togon Kağan’a cariye olarak gönderilir. Goryeo yani Kore, Moğollar tarafından istila edilmişti. Bu sebeple her yıl belirli sayıda genç kızı, sarayda hizmet etmesi için göndermek zorundaydı. İşte tarihe İmparatoriçe Ki (yada İmparatoriçe Gi) adıyla geçecek olan Ki-Sung Nyong, Koyro Krallığı tarafından Yuan hanedanlığına 1320 yılların sonunda bu şekilde gelmişti. Cengiz Han, Çin’i fethedip ülkenin başına Kubilay Han’ı bırakır. Yuan hanedanın başına Cengiz’in torunları sırayla geçmeye başlamıştı. 14. Yüzyıla gelindiğinden ise 1333 yılında Cengiz Han’ın torununun torunlarından Togoy Han (Togay Kaan) başa geçer. 

Toğan Kağan, (Togon Timur ya da Toghon Temür) Çin’deki Moğol İmparatorluğunun son Kağanı olarak bilinir. Soyunun ismi Börçigin olan Toğan Timur (Toğan Kağan 1320-1370) babası Ksala’nın ölümünden sonra sürgüne gönderilmişti. Üvey kardeşi ilk olarak Yuan hanedanı imparatoru olmasına rağmen tahtı, fiili olarak El Temur elinde tutuyordu. El Temür, tahta Toğan Kağan’ın kuzeni El Tegüs’ü geçirmek istiyordu. Ancak Togoy Timur 1333 yılında El Temür’un ölümüyle önü açıldı ve tahta çıktı. Aynı yıl El Temür’un oğlu Tang Ki-se isyan çıkarsa da Toğan Kağan bu isyanı bastırıp ülke içinde temizlik yaptı. 1333 yılında Toğan Kağan hayatının aşkı ile sonradan imparatoriçe olacak Ki-Sung Nyong ile tanıştı. Ona duyduğu aşk öyle büyüktü ki Moğol hanedanlarında ikinci eş alım standartlarına aykırı olmasına rağmen Kore asıllı güzel Ki-Sung Nyong’u karısı yaptı. (1340)

Toğan Kağan 13 yaşında İmparator olmuş ve devlet işleri ile pek ilgilenmemişti. Onun yerine devlet yönetimi Bayan isimli yöneticide oldu. Bayan, Moğollar’ın Çin kültürü içerisinde kaybolmasını istemediği içinırkçı ve baskıcı bir politika izledi. Bu yönetimi Yuan Hanedanı hükümdarlığının bozulmasına sebep oldu. Bayan’ın kötü yönetiminin üzerine 1339 yılında görevden alındı ve uygulamalarından vazgeçilse de ülkede kapanmayan yaralar oluşmuştu. 

1339 yılından itibaren ülkede isyanlar ve huzursuzluk başladı. Ülkenin tuz ticareti Hanedanın elindeydi. Bundan rahatsız olan yasa dışı tuz tüccarları, 1348 yılında Yuan İmparatorluğunun pek çok kesiminde isyana başlar. Artan huzursuzluklar, 1351 yılında Kızıl Türban İsyanına (yada Kızıl Türkistan isyanı) dönüşmüştü. Yuan hanedanına karşı başlatılan bu isyan sonucunda Çin’de Yuan hanedanı dönemi bitti ve Ming Hanedanı, yönetimi devraldı. Ardından sonra Zhu Yuanzhang’ı kendilerine önder seçmişlerdir.

Tüm bunlar yaşanırken (Kızıl Türban isyanı döneminde ve hanedanın içerinde yaşanan çekişmelerde) İmparatoriçe Ki güçlenmeye başlamıştı. İlk başlarda Moğol Noyanları, Kore asıllı Ki-Sung Nyong’u ve ondan doğacak varisi kabul etmek istemediler. İmparatoriçe Gi, 1338 yılında Togoy Kaan’ın varisi Biligtü Kaan’ı dünyaya getirdi ve kabul ettirdi. 

1353 yılında Lady Ki, kocası Togay’a yerine bir varis seçmesi için baskı yaptı çünkü kendini ve oğlunu garantiye almak istiyordu. Kocası onu dinledi ve Biligtü Kaan varis seçildi. Biligtü Kağan ise babasının bu lütfuna karşılık hanedan sarayı içerisinde, Budist rahipler ile hadım ağalarının güçlenmesinden korktuğu için babasına karşı bir darbe girişiminde bulunsa da başaramadı (ne hayırlı çocukmuş!). Biligtü Kağan, Yuan hanedanının devrilmesi sonucunda boşta kalmadı ve 1372 yılında Moğolistan’a giderek Moğol Kağan'ı oldu.

Nihayetinde Toğan Kağan 1365 yılında, hayatının aşkı Empress Ki’yi saltanat varisi, yani kendisinden sonra tahta geçecek kişi olarak ilan etti. Toğan Kağan’ın aşkı tahtı karısına devredecek kadar büyüktü demek ki. Zaten arka planda kocasını yönlendirmekte olan Ki,böylelikle resmiyette tarihe İmparatoriçe Ki olarak geçti. Ki-Sung Nyong, Temür Kağan’ın 1333 yılında karısı olmasından başlayan, öldüğü 1370 yılına kadar ülkenin yönetiminde 37 yıl süreyle fiili olarak bulunmuştu. İmparatoriçe Ki taht varisi oğlunu dünyaya getirdikten sonra Yuan hanedanı sarayı içerisinde hayatı entrikalar, zehirlemeler ve ihtiras dolu bir mücadeleyle geçti. Empress Ki' nin gerçek hikayesi aslında zorluklar karşısında yılmamış bir İmparatoriçe olarak görülür. İmparatoriçe Ki popüler kültürde ise ülkemizde de oldukça popüler olmuş Empress Ki adıyla 2013 yılında Kore dizisi olarak hayatı anlatılmıştır. Togay Timur, Huizong ismiyle dizide geçer.

1368 yılında ZhuYuanzhang’ın başkenti ele geçirmeye başlaması ile Togay Kağan, Orta Asya içlerine kaçmıştır ve ardından Çin de Yuan hanedanı yıkılmıştır.