Büyük Kiros, M.Ö. 600-530 yılları arasında yaşamış ve Pers İmparatorluğu'nun temellerini atan ünlü bir hükümdardır. Kiros’un fetihleri, tarihin en geniş imparatorluklarından birini oluşturmuş ve yönetim tarzı onu bir efsane haline getirmiştir. Kiros Silindiri ile tarihin ilk insan hakları bildirisi olarak bilinen belgeyi de tarihe kazandırmıştır.
II. Kiros ya da bilinen ve tarihe geçen adıyla Büyük Kiros, M.Ö. 600-530 yılları arasında yaşamış Ahameniş İmparatorluğu'nun kurucusudur. Yunanlılar onu Yaşlı Kiros olarak adlandırmıştır. Fethettiği topraklarla tarihe geçen Pers İmparatorluğu'nun kurucusu Kiros'un, Hollywood senaryolarına taş çıkaracak hayat hikâyesine başlayalım.
Kiros, Herodot'a göre Med kralı Astyages'in torunudur. Dede Astyages bir gün rüyasında kızından, şehrini doldurup bütün Asya'yı yutacak kadar büyük bir su oluştuğunu görür. Rüyayı yorumlayanlar, bunun Med kralının önüne büyük bir sorun çıkacağı yönünde haber verdiğini söylerler. Bunun üzerine Astyages, kızını sessiz ve sakin bir insan olan Cambyses ile evlendirir. Kızı hamile kaldığında yaşlı kral bir başka rüya görür. Rüyada kızının üreme bölgesinden bir bağ çıkar ve bütün Asya'yı kaplar. Rüyayı yorumlayan müneccim, Astyages'in doğacak torununun tahtı ondan alacağını öngörür. Bu kehanet üzerine doğan bebek bir uşağa verilir ve uzağa götürülerek öldürülmesi emredilir.
Uşak bebeğe kıyamaz ve erkek bebeği sığır çobanı bir karı-kocaya büyütmeleri için verir. Yıllar ilerlemektedir. Küçük Kiros ergenliğe adım attığında artık akranları gibi değildir. Oldukça soylu davranışlar sergileyen bir çocuk olmuştur. Hatta yaşıtları ile "krallar" ismiyle oyun oynamaya başlar. Ahalide çocuğun soylu olduğu söylentisi saraya ulaşınca, uşak sorgulanır ve itiraf gelir. Başarısız görevi üzerine uşağın kendi çocuğu güveç yapılarak uşağa yedirilir!!!
Müneccim bu kez Astyages'e torununun canını bağışlamasını tavsiye eder ve Kiros öldürülmez. Kiros büyüdükçe tahta gözünü diker ve Pers paralı askerlerini dedesine karşı kışkırtarak Astyages'i tahtan indirir ve kendisi geçer (M.Ö. 550). Müneccimin ilk kehanetinin doğru çıktığı görülüyor. Söylentiye göre Kiros ilk etapta emrindeki Pers askerlerine çalıları temizletip ziyafet verdikten sonra kendisini destekleyip lüks içinde yaşamaktansa, "Neden şu an Medlerin kölesisiniz?" diye sorarak fitili ateşlemiştir.
Kiros, tahta geçince zalim dedesini öldürtmez ve Astyages'e oldukça hoşgörülü davranarak, ölene kadar sarayda yaşamasına izin verir. Kısacası Kiros, tahta askeri darbe ile geçmiştir. Kral Kiros, ilk etapta Anşan bölgesinin yani bugünkü güney İran'ın yöneticisiyken, kuzeydeki büyük imparatorluk Medlerin tahtına geçerek Ahameniş İmparatorluğu'nu kurar. Med İmparatorluğu'nu tarihe gömen Büyük Kiros, artık zengin limanları ve hazinesiyle parayı ilk bulan Lidyalılara sınır olmuştu. Lidya ve Med İmparatorluğu sınırı, Kızılırmak kabul edilmişti Kiros'tan önce ve bu iki ülke barış içerisindeydi.
Pers İmparatorluğu'nun Kurucusu Kimdir
Fakat buna rağmen Kiros yeni tahta geçmişti. Lidya Kralı Kroesus, Medler ortadan kalkınca hem sınırlarını doğuya doğru genişletmek hem de eniştesi Kiros'un dedesi olan devrik kral Astyages'in intikamını almak için Pers topraklarına saldırdı. Lidyalılar zenginlikleri ve duvarları ile paralı askerlerine güvense de, paranın gücü Kiros'un hırsına engel olamadı. Kızılırmağı geçen Lidya kralı, Pers şehirlerine saldırdı. Kiros da ordusuyla çok zaman geçmeden karşısına çıktı. Ancak iki taraf da ağır zayiat verse de yenişemediler. Lidya kralı Kroesus, sayıca az olduğunu anlayınca Kiros'un da çekilmesi üzerine Lidya başkenti Sardis'e (bugünkü Salihli) geri dönmek için yola çıktı. Ancak Kiros, yarım kalan işi bitirmek istiyordu ve peşinden Sardis'e ilerledi. M.Ö. 547 yılında Thymbra Muharebesi yaşandı.Paralı askerler savaş meydanında canlarının daha kıymetli olduğunu anlayınca, Lidyalılar büyük bir çöküş yaşadı ve yenilgi üzerine kalan askerler ve Lidya kralı Sardis'e çekildi. Büyük Kiros, Sardis'i kuşattı ve kuşatmanın 14. gününde Lidya başkenti ele geçirilerek hayatta kalmayı dilsiz oğlu sayesinde başaran Lidya kralı Kroesus, hükümdar Kiros'a esir düştü. Lidya, çok hızlı bir şekilde Pers İmparatorluğu topraklarına katılarak tarihten silindi. Yunanlılar artık Pers korkusu ile tanışmıştı. Kiros, zengin altın madenleri ve hazinesine kondu. Thymbra Muharebesi, Anadolu tarihi için bir dönüm noktasıdır.
Kiros'un yönetim başarısının en önemli faktörü, yeni oluşturduğu yönetim şekliydi. Kiros'un hâkimiyetinde iseniz, eğer isyan çıkarmazsanız istediğiniz gibi ibadet edip istediğiniz dine inanabilirdiniz. Böylelikle Pers İmparatorluğu, çok uluslu bir yapıya sahip olmuştur. Kiros'un Pers İmparatorluğu, çok kültürlü ilk imparatorluktur.
Büyük Kiros Kim Öldürdü
 |
| Tomris Hatun |
Kiros çok ihtişamlı bahçeler ve yapılar yaptırsa da ömrünün çoğunu seferlerde savaşarak geçirmiştir. Kiros, Anadolu ve Babil seferlerinden sonra bu kez gözünü Kazakistan bölgesinde Türklerin ilk kadın hükümdarı olan Tomris Hatun'un topraklarına dikmiştir. Ancak İskit Saka Türklerinin lideri Tomris Hatun, çocukluğundan itibaren iyi ata binen ve kılıç kuşanan savaşçı bir kadın komutandır.
Babil şehrini alan Kiros, Tomris Hatun'a elçi yoluyla evlilik teklif eder. Amacı hatunun güzelliği değildir tabii. Massaget kabilesinin topraklarını istiyordu. İlk etapta Aras Nehri kıyısında Kiros bir ziyafet düzenler ve İskit ordusunu davet ederek ziyafet sonrasında onları alışmadıkları bir içki ile kandırarak sarhoş ettikten sonra Tomris'in oğlunu önce esir alır ve sonra da öldürür. İskit ordusunun üçte biri, Pers kılıçlarına bu tuzak sonucu kurban gitmiştir.
Ancak Tomris Hatun intikam yemini etmiştir. Bunun üzerine iki ordu M.Ö. 529'da Oxus bölgesinde karşı karşıya gelir ve Türkler, Kiros'u yener. Pers İmparatoru Büyük Kiros, hayatı boyunca önemli işler yapmış, büyük seferler kazanıp coğrafyada adından söz ettiren bir kral olsa da ölümü, kendisinden daha az güçlü konumda bulunan bir kadın tarafından öldürülmüş olması kaderin bir cilvesi midir bilinmez ama onu öldüren Tomris Hatun "Hayatın boyunca kan içmeye doymadın, şimdi seni kanla dolduruyorum" demiş ve Kiros'un kafasını kanla dolu bir fıçıya sokarak öldürtmüştür. Diğer teori ise savaş alanında Kiros'un cesedini aramış ve bulunca Tomris Hatun cesedin kafasını kan dolu çuvala sokmuştur.
Kiros Neleri Başardı
Büyük Kiros, Yunanca Cyros (Pers dilince Koroush, güneşe benzeyen anlamına gelir; Yunancaya Cyrus olarak geçmiştir) Kiros silindiri adı verilen ve tarihte ilk insan hakları bildirisi sayılan belge ile tarihe geçmiştir. Kiros silindiri, Babil'de bulunan ve kil silindire işlenmiş Kiros'un sözlerinden oluşur. Bu belgede Babil'i barışçıl şekilde devraldığından bahseder. Ayrıca kendisini yeryüzünün dörtte birinin kralı olarak ilan eder.Kiros, Yahudi tarihi için çok önemli bir karakterdir. Babil Kralı II. Nebukadnezar, MÖ 578’de Kudüs'ü fethederek isyan eden Yahudileri bölgeden sürmüştü. Babil'i fethettikten sonra, Kiros, 45 yıldır sürgünde olan İsrailoğulları'nın bu topraklara dönmesine izin vermiştir. Bu nedenle, Yahudi olmasa da, Yahudiler için "Kurtarıcı" unvanını taşıyan tek yabancı olmuştur. Tüm dinlere eşit mesafede duran Kiros’un Babil Tanrısı Marduk'a yakın olduğu, hatta fethettiği topraklardaki köleleri özgürleştirmenin yanı sıra Marduk adına tapınaklar inşa ettirdiği bilinmektedir.
Kiros Silindiri Nedir
 |
| Kiros Silindiri |
Kral Kiros, ülke çapında ilk ticaret yollarını yaptıran hükümdar olup, İmparatorluklar Çağı’nın başlatıcısı olarak kabul edilir. Büyük Kiros, savaşçılığı ve akılcı yönetimi ile Lidya ve Med İmparatorluklarını tarihe gömerken, İran ve Babil bölgelerinde hüküm sürmüştür. Kiros’un başsız cenazesi, Ahameniş Hanedanlığı’nın ilk başkenti Pasargad’a, imparatorluk sarayına getirilerek defnedilmiştir. Kiros hakkındaki bilgilerin çoğu Herodot ve Yunan tarihçi Ksenofon’dan gelmektedir.
Yararlanılan kaynaklar: Büyük İnsanlık Tarihi, Wikipedia
Yorum Gönder