Han Hülagü (1218-1265) Cengiz Han'ın torunu, İlhanlı Devleti’nin de kurucusudur. Soyu Cengiz’den gelen Börçigin hanedanına bağlı Hülagü Han, tarihe adını oldukça kanlı bir şekilde, Abbasileri yıkan hükümdar olarak yazdırır. Özellikle İran üzerine yaptığı sefer, Bağdat'ın alınması sırasında yaşanan olaylarla birlikte, tarihe kan ve gözyaşı dolu bir sayfa açarak adını duyuran bu Moğol hükümdarı, ayrıca tarihin en ilginç kişiliklerinden biridir.
Hülagü Han Kimdir
Hülagü Cengiz Han'ın ölümünün sonrasında, abisi Büyük Han
Mengü tarafından güneyde Abbasi devleti ve İran’a karşı, dede Cengiz Han'ın
politikalarını devam ettirmesi için görevlendirilir. (1255)
Hülagü bu politikadan, kasıt yağma ve yok etme olarak
anlamış olacak ki çok büyük bir ordu kurup ilk olarak İran'a sefer düzenler.
Büyük Han Mengü onu Lurları hakimiyet altına almasını, Haşhaşi tarikatını yok
etmesini, sırasıyla Abbasiler, Eyyübiler ve son olarakta Memlük Sultanlığını
ortadan kaldırıp, Moğol hâkimiyetini Orta doğuda hakim kılması için
görevlendirir. Bunun için Mengü Han, Hülagü’nün ordusuna her 10 Moğol erkeğinden
ikisinin katılmasını emretmiştir. Düşünün artık ordunun büyüklüğünü. İlk etapta
hiçbir direnç ile karşılaşmadan fethederek yoluna devam eder. Luristan
kolaylıkla alınmıştır. Tarihin en Meşhur tarikatlerinden ve Türklerden Haçlılara pek çok ordunun baş
belası korkulu rüyası Haşhaşiler, Hülagü’nün aklına ve acımasızlığına
dayanamaz. Han Hülagü Haşhaşilerin merkezi Alamut Kalesini kuşatır. Bu kale sarp
kayaların tepesinde konum olarak şahane ve ulaşılmaz oluşu, yüzyıllar boyu rahatlıkla
faaliyetlerine devam etmesini sağlamıştır. Ancak Hülagü’nün onlara kıyameti
getirecek bir planı vardı. Hülagü kimsenin alamaz dediği Alamut kalesini, usta
bir bilginlik ve teknoloji ile kolayca fethetmiştir.
Hülagü mühendisleri sayesinde sarp bir yamaçta
bulunan, Alamut kalesini
fethederek dünya tarihine geçmiştir. Alamut kalesi oldukça sarp
kayalıklarda kurulmuş, profesyonel suikastçı ve askerlerden oluşan Haşhaşiler tarafından korunmaktaydı.
Usta okçular tarafından korunmakta ve alınması çok zor bir konumdaydı. Hülagü düşündü,
taşındı ve mühendislerin akıl vermesiyle Alamut kalesinin bulunduğu tepeyi
rokete dönüştürmeye karar verdi. Nasıl mı yaptı? Önce kalenin altında bulunan tepenin
içine tüneller kazdırdı. İçi açılan ve boşalan kanallara tamamen Hazar petrolü ve barut
ile doldurttu. Daha sonra tünelleri ateşe verince, kalenin bulunduğu tepe adeta
dev bir bombaya, rokete dönüştürerek havaya uçması sonucu ele geçirilmiş oldu. (1258)
Han
Hülagü ve Moğol ordusu, hiç alınamaz denilen Alamut Kalesi'ni fethederek Haşhaşi
tehlikesini bitirir. Hülagü için sıradaki hedef Bağdat’tır.
Abisi
Büyük Han ona, kendisine direnmeyen kasabalara ve milletlere hoşgörüyle
davranmasını, ancak kendilerine direnen şehirleri ise tamamen kılıçtan
geçirmesi yönünde öğütte bulunmuştur. Hülagü bunu hiç unutmaz hatta fazlasını
yapar.
Hülagü Han, Bağdat'a ulaşır. Abbasi halifesi Mustasım'a teslim olmasını söyler. Halife ise kendisine saldırırsa Allah'ın gazabına uğrayacağını söyleyerek teslim olmayı reddeder. Halife Mustasım’ın hatasının pek çok tarihi kaynakta, yaklaşan Moğol ordusuna karşı kendi ordusunu güçlendirip, surları onarmak gibi yapılması gereken önlemleri almadığı yer almaktadır.
Hülagü Han, talebi reddedilince çok kızar. Moğol savaş makinesini acımasızca harekete geçirir. Moğollar, Bağdat'a oldukça kanlı bir sefer yapmış, Bağdat şehrini çok fazla zorlanmadan yıkıcı savaş gücü ile ele geçirmişlerdir. Ancak asıl dram Bağdat'ı fethettikten sonra yaşanmıştır. Dünya tarihine, katliamlar sayfası içinde geçen bu seferde, Bağdat'ta yaşayanların tamamının Moğol ordusu tarafından öldürüldüğü ifade edilmektedir.
13 Şubat 1258 günü yaşanan bu savaşta 90 bin kişinin katledilerek öldürüldüğü yer alır. Bir hafta boyunca Bağdat'ın yağmalandığı tarihi kaynaklarda geçer. Bağdat’ın alınması, diğer Moğol istilalarının ötesinde tüm Bağdat'ın harabeye döndürülmesi ve halkın katledilmesi sebebiyle, Moğol savaş tarihinin en acımasız seferi olarak nitelendirilir.
Hülagü Han, Orta Asya şaman inancına sahipti. Karısı Dokuz hatun, annesi Sorgaktani ve en yakın arkadaşı Ketboğa ise Hristiyan Nasturi idi. Annesi ve karısının etkisinde kalan Hülagü Han'ın, Abbasilerin Türklere yaptıklarından dolayı ve ailesininde telkinleriyle, Müslümanlara karşı çok sıkı bir nefret beslediği söylenir. Yaptığı faaliyetler de bunu doğrular niteliktedir.
Moğollar, yapılan Düceyil Muharebesinin ardından, Bağdat şehrini tamamen ele geçirmiştir. Kaçmak isteyenleri ise yakalayıp öldürmüşlerdir. Halife Mustasım yakalanmış ve öldürülmeden önce halkın katledilmesi ve şehrin yağmalanması kendisine izlettirilmiştir. Moğol kültürü ve bozkır geleneklerinde yer aldığı üzere, asil kanın yere düşmesi uğursuzluk sayıldığından, Halife Mustasım bir keçeye sarılıp atların ayakları altında çiğnetilip öldürülmüştür.
Hülagü Han'ın bu dönemde yaptığı katliamın boyutları oldukça çarpıcıdır. Kaç kişiyi öldürdüğü bilinmez ama döneminde ki Fransa Kralı 9. Louis'e yazdığı mektupta, ordusunun yaklaşık 200 bin kişiyi öldürdüğünü ifade eder. Bağdat, Abbasiler ve İslam tarihinde önemli bir yere sahip bir şehirdir. Yüzyıllar boyu büyük uğraşlar sonucu oluşturularak korunan kütüphaneler, camiler, eserler tamamen yağmalanmış, yakılmış ve Moğol istilasına uğramıştır. Bu nedenle İslam Rönesans’ının, Moğollar tarafından engellendiği, günümüz tarihçileri tarafından ifade edilmektedir.
Hülagü Han, Bağdat’ın ardından Filistin seferine çıkar. Suriye ve Eyyubiler üzerine gider. Bir sonraki hedefi Mısır olacakken, abisi Büyük Han Mengü'nün ölümü üzerine Hülagü Han bu seferden vazgeçmek zorunda bırakılmıştır. Ardından taht karışıklıkları baş gösterir. Hülagü Han, hâkimiyeti altında bulunan kuzey bölgesine geri döndü. Bu süreçte yerine bıraktığı ordusu, daha sonradan ünlü Mısır sultanı olacak Baybars ve Memlük sultanı Seyfeddin Kutuz komutasında ki çoğunluğu Türk askerlerden oluşmuş Memlükler tarafından, Ayn Calut bölgesinde yenilgiye uğratılınca Hülagü Han, intikam almak için yeni bir ordu topladı. Ancak bu sefer kuzeyde kuzeni Berke Han ona meydan okuyordu. Han Berke tarafından kendisine savaş açılınca Memlük üzerine bu seferden vazgeçer.
Kuzeni Berke ile yaptığı savaşta hayatının ilk yenilgisini alan Hülagü Han, Kafkaslarda bozguna uğradı. Bu savaş Moğol orduları içinde yaşanan ilk savaş olup taht kavgalarının kıvılcımını ateşlemişti.
Hülagü Han takvimler 1265 yılını gösterdiğinde bugün İran’a bağlı Meraga şehrinde 46 yaşında ölmüş, atı ve cariyeleride kurban edilerek onunla birlikte Urmiye gölünde bir adaya gömüldü. Hülagü Han, cenazesi Şamanist geleneklerine göre yapılan son hükümdar oldu. Yerini oğlu Abaka Han'a bırakmış, ancak İlhanlılar kendisinden sonra Devlet olmak yerine bir çok Prenslik ve parçaya bölünerek küçülmüştür. Daha sonra da İlhanlılar, tarihe gömülmüştür.
Hülagü Han, tarih sayfalarına büyük oranda kanlı Bağdat seferi, Abbasileri tarihten yok etmesi ve Alamut Kalesi'ni fethetmesiyle geçmiştir. Sanılanın aksine bazı kaynaklarda bilime ve kimyaya çok ilgi duyduğu söylense de doğruluğu net değildir. Bazı tarihçiler onun aslında Türk olduğunu iddia eder. Ancak pek çok kaynakta Moğol hükümdarı olarak geçmektedir. Hülagü kale kuşatmalarında her zaman Çinliler gibi Türk ve Moğol olmayan kişileri ön saflara sürmüştür. Çoğu İslam kaynağında en büyük zalim olarak yer alan Hülagü Han, Bağdat seferinde yaptığı yıkımla İslam tarihine çok büyük zararlar verdiği aşikardır.
Yorum Gönder