Rusya’nın Modernleşmesinin Mimarı Çar Büyük (Deli) Petro

Rusların Büyük Petro, Osmanlıların Deli Petro dediği Çar Birinci Petro, 1672’de doğmuş, 1682'de tahta geçmiş ve 1725’e dek Çarlık Rusya’sını yönetmiştir. Rus devletinin ve toplumun her hücresine nüfus ederek reformlarıyla devleti dönüştürmüştür. Petro, çağdaş Avrupa teori ve uygulamalarıyla örnek aldığı Avrupa'yı Rusya'ya uyarlamış, Rusya’yı modern hale getirmiştir.

Çar Petro Kimdir

Çocuk yaşta kardeşi ile beraber iktidara gelmiş, fakat kardeşi zihinsel engelli olduğu için ablası ve annesi Petro’nun gelişine kadar ülkeyi yönetmiştir. İktidara geldiğinde Rusya, her tarafı dökülen bir imparatorluktu. Rönesans ve Reform hareketleri ile dönüşen Avrupa ilerlemiş, fakat Rusya batılılaşmayı reddetmiş ve modern rüzgara karşı kendini kapatmıştır. Petro, küçük yaşta Avrupa'ya giderek ülkelerdeki maden sistemleri ve teknolojisini özümsemiş, aynısını kendi ülkesine getirmek için uğraşmıştır. Teknoloji konusuna çok fazla takık bir insandı. Rus diplomat kılığında Avrupa’yı turlayan Petro, Avrupa'da gördükleri ile ağzı açık kalmıştı. Kendileri onlarca yıldır yatarken elin oğlu alıp başını gitmiş demiştir. Petro, döndükten sonra bu süreçte kendine bir ordu kurmuş ve bu orduyu modernize etmiştir. Avrupa turundan döndükten sonra eski orduyu kendi ordusunun kullanarak lağvetmiştir. Aynı bizdeki Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılması gibi, eskiye dair ne varsa silip atmıştır.

Daha sonra tepeden tırnağa her şeyi modernleştirmeye soyunan Petro, Rusya'yı baştan aşağı değiştirmiştir. Petro, çoğu tarihçiye göre Rusya’yı dünyada söz sahibi olan ülkeler noktasına yükseltmiş ve bu sebepten Büyük Petro olarak anılmaktadır.

Her ne kadar hazır olduğunu düşünse de Petro, ezeli düşmanları İsveç'e karşı ağır bir yenilgi almış; ardından Azak Türklerine yaptığından ve İsveç Kralı Demirbaş Şarl’ın Ruslara yenildikten sonra Osmanlı İmparatorluğu'ndan yardım istemesinden dolayı Osmanlı kendisine saldırınca, Baltacı Mehmet Paşa komutasındaki Osmanlı ordusuna da yenilmiştir. Tarihimize geçen meşhur Baltacı Katerina hikayesi bu savaşa dayanmaktadır. Deli Petro karısı yani Katerina.

Bu yenilginin ardından düzenli bir ordu kurulmasının farkına varmıştı Çar I. Petro. Tarihte ilk kez çiftçilerin orduya yazılmasına izin vermiş, dışarıdan daha çok eğitmen getirerek sanayi üretiminde gaza basmıştır. Bu kez İsveç'i tekrar yenen Petro, Baltık Denizi'nde efendisi olmuştur.

Çar Petro'nun Rusya'da Batılılaşma İçin Yaptıkları

Petro'nun güçlü bir orduya dönük hayalleri ve İmparatorluğu’nu büyütme arzusu güçlü bir ekonomi ile olacağını biliyordu. Ekonomi ise nitelikli yönetici sınıfı ve bu da daha iyi bir eğitim sistemini gerektiriyordu. Doğal olarak askeri reform programı, topyekûn bir kalkınma ve yenilemez seferberliğine dönüştü. Ancak bu değişiklik ve reformlar öylesine geniş ölçekli oldu ki daha birçoğunun etkileri ölümünden sonra bile hissedilecekti. Petro, kurtuluşun çaresini batıda bulmuştu. Modern Avrupa'yı izledi ve oradaki sistemin aynısını ülkesine taşıdı. Bu bakımdan büyük bir hayalperest ve vazgeçmeyecek kadar hırslı bir kişiydi. Kaynak yaratmak için ülkenin dışa bağımlılığını ve ticaret açığını azaltmak için yerli üretim sanayinin gelişmesi için yeni vergiler icat etti. Köydeki batılı gibi yaşamayan, sakallarını kesmeyen ve onlar gibi giyinmeyenlerden vergi bağlayacak kadar aşırı uygulamaları oldu. Çok sayıda fabrika ve maden açtı. Köylü toplumu olan Rusya'yı sanayi devrimi ile devasa bir fabrikaya dönüştürdü.

Rusya, Avrupa'nın önde gelen ülkelerinden biri yapmaya yemin eden Petro, oraya pek çok öğrenci göndererek batılı sistemi öğrenmeleri için ülkesinde yeni bir eğitim sistemi oluşturdu. Aşırı uygulamaları ile hem içerde hem dışarıda "bu adam ne yapmaya çalışıyor" sorusu dillendirilmiştir. Lakabının deli olması buradan kaynaklanıyor.

Azak Kalesi'ni alamasa da Karadeniz’i hakimiyeti altına almak, Boğazlara kadar gidebilmek fikrinden hiç vazgeçmemiş ve bu politika kendisinden sonraki Rus Çarları içinde sürmüştür. Gemicilik ile oldukça ilgili olmuştur. Ününe ve Çar olmasına bakmadan gemilerde en alt rütbede isteyerek çalıştığı bilinmektedir.

Onun ölümüyle bir parça bocalayan Rusya, 37 yıl sonra Katerina liderliğinde yeniden altın bir çağa doğru yelken açmıştır. Akıllara ziyan vergi uygulamaları hâlâ konuşulmakta olup Büyük Petro, Rus alfabesi'ni modernize etmiş, ilk Rus gazetesi onun döneminde yayınlanmıştır. Hatta Hollanda'da iken diş çekmeyi bile öğrenmiş biridir. Rus ihtişamının sembolü olarak St. Petersburg şehrini, kendi hayallerine göre inşa etmiştir. İçkiye ve eşek şakalarına çok düşkün biridir. Ayrıca Rusya devlet başkanı Vladimir Putin de sıkı bir Petro hayranıdır.