Günümüzde daha çok kenar mahallelerde daha çok yabancıların ve azınlıkların toplu olarak bulundukları yerlere verilen isimdir “ghetto” yada getto. Ülkemizde böyle bir tabir kullanılmazken özellikle Avrupa ülkelerinde ve ABD’de getto yani ghetto kavramı ortaya çıkmıştır. Ghetto daha çok ırksal ayırımı ifade ettiği ve ötekileştirdiği için coğrafyamızda bu tür bir kavram yerleşmemiştir.
Avrupa ve ABD’de daha çok göçmen işçilerin toplu olarak yerleştiği ve nispeten kapalı mahalleler olarak adlandırılan ghetto kavramı ve getto kültürü nasıl ortaya çıktı?
Tarihsel etimolojisine bakıldığında getto, orijinal adıyla Ghetto, İtalyan kökenli bir kelime olup Ortaçağda Venedik’te ortaya çıkmıştır. Venedik’te ki Hristiyan halk, Yahudilerin yaşadığı Baruthane isimli arka mahalleye ghetto olarak isimlendirmiştir. Baruthane bölgesi o dönem tehlikeli ve pis bir mahalle olarak tasvir edilmiş ve bu Yahudi yerleşimi diğer Venedikliler tarafından Ghetto olarak isimlendirilmiştir. Baruthane Yahudiler için zorunlu yerleşim yeri olarak oluşturulmuştur. Bir Yahudi’nin dışarıda yaşamasına izin verilmemiştir. O dönem Baruthane etrafı surlarla çevrili ve sadece giriş çıkış olmak üzere 2 kapının bulunduğu bir yerleşim bölgesi durumundaydı. Yahudiler gece olduğunda gettosuna dönmek zorunda kalırlardı. Hatta Strazburg gibi şehirlerde Yahudilerin ghettosuna dönmesi gerektiğini belirten Judenglocke isimli gece çanı çalınırdı. Bu çan Yahudilerin artık saatlerinin dolduğunu bildirirdi. 2. Dünya savaşına kadar bu Yahudi ayrıştırması Batı Avrupa’da bitmemiş, yerini gaz odaları almıştır.
Hristiyanlar ile Yahudiler arasında tarihten günümüze hep bir gizli düşmanlık bulunmuştur. Hristiyanlar Yahudileri sürekli 2. Sınıf vatandaş olarak görmüş ve aşağılamıştır. Biliçaltında Hz İsa’nın Yahudiler tarafından Roma Valisi Pilatus’a şikayet etmesi ve bunun sonucunda Hz. İsa’nın öldürülmesi (ki kutsal Kitabımız Kuran-ı Kerim’de Hz. İsa’nın yerine onu ihbar eden Yahuda’nın Hz. İsa zannedilerek öldürüldüğü yazmaktadır. “Halbuki onlar İsa’yı öldürmediler ve asmadılar. Fakat kendilerine bir Benzetme yapıldı.” Nisa, 4/156) bulunması bir sebep olsa da Yahudilerin kıvrak zekaları ve ticarette iyi olmaları sebebiyle göçmen oldukları ülkede ki bu ekonomik üstünlükleri, onların Hristiyan Batı dünyası tarafından sevilmemesine ve özellikle İspanya’da ki gibi soykırıma tabi tutulmalarına sebep olan etmenlerdir.
Bunun tersi Osmanlı döneminde ise Avrupa’da zulme uğrayan Yahudilere kucak açılmış, Müslüman, Yahudi ve Hristiyanlar aynı semtlerde komşuluk yaparak eşi az görülen bir dostluk köprüsü, Osmanlı hakimiyeti içerisinde görülmüştür.
Musevilerin yaşadığı yer olarak tanımlanan ghetto kavramı bugün batı dünyasında yerini göçmen işçiler, mülteciler ve sığınmacıların oturdukları ve kendine özerk, fakir, tehlikeli ve kapalı gördükleri mahalleleri isimlendirmek için kavramı genişlemiştir. Bugün getto kavramı Batıda ve Abd’de özellikle siyahi kişilerin yaşadığı bölgeleri isimlendirmek için kullanılmaktadır. Ghettolar sadece ikamet yeri olarak ayrılmamış, kendine ait kültür ve dil ile birlikte ideoloji olarakta ayrılmaktadır. Ardından ghetto kelimesi getove getto olarak farklı dillere geçmiştir. Günümüzde ghetto tarzı ve ghetto modeli şeklinde akımlar ortaya çıksa da ghetto kavramının tarihsel geçmişi ve günümüze kadar geçen sürede bakıldığında, ghettolar acı ve ötekileştirme ile dolu bir kültür olmuştur.
Yorum Gönder